امام با عرقچین و شمد وارد جلسه شد/ شواردنادزه: از دیدار با امام خمینی به خود می‌بالم
در
روز یازدهم دی ماه 1367 (نخستین روز سال 1989 میلادی)، خبرگزاری‌های دنیا
خبر مهم و شگفت‌آوری را برای مخاطبان خود مخابره کردند: امام خمینی رهبر و
بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، پیام مهمی را خطاب به میخائیل گورباچف،
صدر هیات رئیسه اتحاد شوروی و کمونیسم بین‌المللی صادر کرد. این نامه
آغازگر یک ماجرای تاریخی مابین جمهوری اسلامی و یک قدرت بین‌المللی آن
روزهای دنیا بود. از رهگذر این ماجرا بود که پای «ادوارد شواردنادزه» وزیر
خارجه آن روزهای شوروی و رئیس جمهور بعدهای جمهوری مستقل گرجستان به تاریخ
سیاست خارجی ایران وارد شد. به‌تازگی خبر درگذشت شواردنادزه منتشر شده و
این فرصت خوبی است تا سرگذشت این ماجرای تاریخ را نیز دوباره مرور کنیم.
آیت‌الله
جوادی آملی، محمدجواد لاریجانی و مرضیه حدیده‌چی اعضای هیات ایرانی بودند
که نامه امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه) را به مسکو بردند. نامه‌ای سرشار از
روح انقلابی و ایمانی رهبری بزرگ که بی‌محابا و با اعتقاد راسخ، سران یک
کشور مدعی و مقتدر جهانی را «انذار» می‌داد. تغییر رویه میخائیل گورباچف در
سیاست‌های رایج اتحاد شوروی، امام را امیدوار کرد که از این رهگذر، وظیفه
الهی خود را به انجام رساند. پیام امام، به گفته گورباچف، پیامی به «به همه
اعصار در طول تاریخ» [1] بود:
« جناب آقای گورباچف باید به حقیقت
رو آورد. مشکل اصلی کشور شما مسئله مالکیت و اقتصاد و آزادی نیست. مشکل شما
عدم اعتقاد واقعی به خداست. همان مشکلی که غرب را هم به ابتذال و بن‌بست
کشیده و یا خواهند کشید.» امام که به‌خوبی دریافته بود پروسترویکای
گورباچفی چیزی جز سر برآوردن از چاه کمونیسم و فروافتادن در چاله لیبرالیسم
و غرب سیاسی نیست، شوروی را به کشتی نجات حقیق دعوت کرد: «اولین مسأله‌ای
که مطمئناً باعث موفقیت شما خواهد شد این است که در سیاست اسلاف خود دایر
بر «خدازدایی» و «دین‌زدایی» از جامعه، که تحقیقاً بزرگترین و بالاترین
ضربه را بر پیکر مردم کشور شوروی وارد کرده است، تجدیدنظر نمایید.» البته
امام عظیم‌الشان انقلاب، در نظر داشت که سیر طبیعی تاریخ قطعا کار خود را
خواهد کرد و شکی نداشت که « از این پس کمونیسم را باید در موزه‌های تاریخ
سیاسی جهان جستجو کرد؛ چرا که مارکسیسم جوابگوی هیچ نیازی از نیازهای واقعی
انسان نیست؛ چرا که مکتبی است مادی.»
میخائیل گورباچف در همان
دیدار و با شنیدن متن پیام امام گفت: « این پیام سرشار از مطالب مهم و سطح
بالاست و طبیعی است که نباید انتظار داشته باشید که من همین الان بتوانم
جواب امام را بدهم. باید وقت بگذارم و مطالعه کنم.» اما سران اتحاد شوروی
چندان بهره‌ای از این نامه هدایت‌بخش نبردند. ابعاد معنوی این پیام که قصد
داشت « یک فضای بزرگتر»ی را پیش روی همسایه‌های ماتریالیست-سوسیالیست کشور
بگذارد کاملا مغفول ماند.
ادوارد شواردنادزه در تهران